Ticari İşletmenin Devri ile ilgili mevzuat Türk Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca yapılmaktadır.
Ticari İşletmenin Malvarlığının Devri
Türk Borçlar Kanunu Madde 202’ye göre, bir malvarlığını veya ticari işletmeyi aktif veya pasifleriyle birlikte bir bütün olarak devralma işlemi düzenlenmiştir. Aynı hüküm, bir işletmenin aktif ve pasiflerin karşılıklı devralınması veya birinin diğerine katılması yoluyla birleşmesi durumunda da geçerlidir. Bu hüküm, ticari işletmenin malvarlığının veya borçlarının alacaklının rızası olmaksızın bütün olarak devredilebilmesine olanak tanır.
Her iki madde de malvarlığı devirlerini düzenlemektedir. Şahsi unsurlar bu devirlerin kapsamı dışındadır. Dolayısıyla, birleşen veya devralınan işletme veya şirketin sahipleri veya ortakları değişmez.
Ticari İşletmenin Aktif ve Pasiflerle Devri
Bir işletmeye ait aktif ve pasiflerin bir bütün halinde ve devamlılığının sağlanarak devredilmesi gerekmektedir. Aktifler, işletme borçlarının doğal teminatını oluşturdukları için, devirin pasifleri de kapsaması zorunludur. Bu nedenle yalnızca işletmenin aktiflerinin devri mümkün değildir. Örneğin, şirketin yalnızca alacakları devredilip borçları devir dışında bırakılamaz.
Ticaret Unvanının Devri
Devreden kişi, isteği halinde ticaret unvanını devir dışında tutabilir. Hatta devir sözleşmesi buna olanak sağlıyorsa veya rekabet yasağı hükmü bulunmuyorsa, devreden ticaret unvanını kuracağı yeni işletmede dahi kullanabilir. Ancak, devir sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa, ticaret unvanının da devredildiği kabul edilir. Detaylı bilgi için “Markanın Tescili, Sağladığı Koruma ve Sona Ermesi” başlıklı yazıyı inceleyebilirsiniz.
İşletme Değerinin Devri
Bir ticari işletmenin değeri, işletmenin gelecekte elde etmesi muhtemel olan gelirleri, işletme çalışanlarının, tedarikçilerin, pay sahiplerinin, işletmenin ağının vb. tamamını ifade eder. Özellikle “hava parası” olarak da bilinen firma değeri bu kapsamda değerlendirilebilir.
İşletme değeri, aksi öngörülmedikçe devrin kapsamına dahil edilir. İşletme değeri, işletmenin edindiği müşteri çevresini de kapsar ve işletmenin tek tek malvarlığı unsurlarının toplam değerini aşar. İşletme değeri devirle birlikte devralana geçtiği için, taraflar özel olarak rekabet etmemeyi şart koşmasalar bile, devredenin, devralanla rekabet etmeme yükümlülüğü altında olduğu kabul edilir.
Kiracılık Hakkının Devri
Bir ticari işletme, tacire ait olmayan, kira ilişkisine konu olan malvarlığı üzerinde faaliyet gösterebilir. Bu durumda, kiracılık hakkının da devredilmesi gereklidir. Ancak, diğer unsurlardan farklı olarak kiracılık hakkının ticari işletme ile birlikte devredilebilmesi için mal sahibinin yazılı onayı gereklidir.
Türk Borçlar Kanunu’nun 323. maddesi, kiracılık ilişkisinin devriyle ilgili olarak bu hususu düzenlemektedir. Buna göre, “Kiracı, kiraya verenin yazılı rızasını almadıkça, kira ilişkisini başkasına devredemez. Kiraya veren, işyeri kiralarında haklı sebep olmadıkça bu rızayı vermekten kaçınamaz.”
Özellikle belirtmek gerekir ki, TBK’nın 323/1 maddesinin yürürlük tarihi olan 01.07.2020’den itibaren işyeri kiralarında, kiraya veren haklı bir sebep olmadıkça bu onayı vermekten kaçınamaz. Ayrıca ticari işletme, tacire ait bir işletmede faaliyet gösteriyorsa, kiracılık hakkı bu işletmenin malvarlığı unsurları arasında yer almadığından, kiracılık hakkının devri söz konusu olmaz. Detaylı bilgi için “Kiracı Kira Sözleşmesini Devredebilir Mi?” başlıklı yazıyı inceleyebilirsiniz.
Ticari İşletmenin Devri – Devir Prosedürü
Devir prosedürü, devrin geçerlilik koşullarına ilişkindir. Bu noktada, ticari işletmenin devri için yapılan sözleşme yazılı şekle tabidir ve bu sözleşmenin ticaret siciline tescil ve ilan edilmesi gerekmektedir.
Devir Sözleşmesinde Yazılı Şekil Şartı
Türk Ticaret Kanunu’nun 11. maddesinde “Bu devir sözleşmesiyle ticari işletmeyi bir bütün olarak konu alan diğer sözleşmeler yazılı olarak yapılır, ticaret siciline tescil ve ilan edilir.” denilmektedir. Dolayısıyla, ticari işletmeyle ilgili işlemler yazılı olarak yapılmalıdır ve bu şekil şartı Türk Borçlar Kan
