Vekalet sözleşmesi Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. Vekalet sözleşmesi, vekalet veren ve vekil arasında güven ilişkisi temeline dayanan bir sözleşmedir. Vekil; vekalet verenin bir işini ya da işlemini yapması borcunu üstlenir. Kişiye sıkı sıkıya bağlı olan işlemler vekalet sözleşmesinin konusu olamaz. Tarafların uygun irade beyanları ile sözleşme kurulabileceği gibi, resmi sıfata sahip kişilerce de kurulabilir.
Genel Olarak Vekalet Sözleşmesi
Vekalet sözleşmesi, ücretli ya da ücretsiz olarak kurulabilir. Vekilin elinde olmayan sebeplerden dolayı işi devam ettiremediği durumlarda, o ana kadar görülmüş olan işin ücreti vekalet veren tarafından ödenmesi gerekir. Avukatların mevzuat uyarınca ücretsiz iş yapma yasağı vardır. Vekalet verenin işlerini avukat ücretsiz olarak göremez. Sözleşmenin süresi bakımından ise, taraflar süreyi istedikleri gibi belirleyebilirler. Eğer herhangi bir süre öngörülmemiş ise vekalet sözleşmesi süresizdir.
Vekalet Sözleşmesinin Tarafları
Vekalet sözleşmesi, vekil ve vekalet veren arasında akdedilir. Vekalet veren, yapılmasını istediği bir işi ya da bir işlemi bir vekil aracılığı ile gerçekleştirmek isteyen kişidir. Vekil ise, vekalet verenden aldığı yetkiye dayanarak, vekalet verenin iş ve işlemlerini gerçekleştiren/gören kişidir. Vekil, sözleşmenin kurulmasından itibaren ilgili iş bakımından vekalet verene borçlanır. Vekalet veren ise, sözleşmede ele alınan ücreti ödemekle yükümlüdür.
Sözleşmenin Kurulması
Vekil ve vekalet veren arasında yapılacak sözleşme açık veya örtülü irade beyanı ile kurulabilir. Taraflar, ilgili iş ve işlem bakımından anlaştıktan sonra veya zımni durumlar bakımından da vekil, reddetmemiş ise sözleşme kurulmış sayılır. Vekil, sözleşmenin kurulmasını istemediği takdirde durumu ivedi şekilde karşı tarafa bildirmek zorundadır.
Vekalet Sözleşmesinin Özellikleri
Vekalet sözleşmesi, vekilin, vekalet veren adına üstlendiği bir iş görme sözleşmesidir. Vekil, bir şeyi yapma edimini borçlanır. Vekalet verenin işlerini görür ve vekalet verenin menfaatine çalışır. Türk Borçlar Hukuku’nda yapmama edimleri de borç olarak ele alınmışsa da vekalet sözleşmesinin konusunu oluşturmazlar. Vekalet verene sıkı sıkıya bağlı kişisel haklar, vekil tarafından görülemeyecek işlerden olup, vekalet sözleşmesinin konusunu oluşturmazlar. Öte yandan vekilin göreceği iş veya işlem hukuka ve ahlaka uygun olmak zorundadır. Bu şart Türk Borçlar Hukuku’nun genel hükümlerinden kaynaklanmaktadır.
Vekalet sözleşmeleri güven ilişkisi esaslıdır. Vekil ve vekalet verenin arasında kurulan sözleşmede karşılıklı güven ilişkisi vardır. Vekalet veren, yapılmasını istediği iş bakımından vekilin mesleki bilgisi ve/veya tecrübesine güvenmesi sebebi ile ilgili işi vermiştir. Vekil de vekalet verenin eksiksiz ve doğru bilgi verdiği esası ile hareket eder.
Vekilin sonuçtan sorumluluğu yoktur. Her ne kadar başka sözleşmelerde taraflardan birinin borçlandığı edim bakımından bir sonucun doğması beklense de vekalet sözleşmesinde aslolan vekilin ilgili işi görmesidir. Vekil üstlendiği iş bakımından gereken özeni göstermesi, borcunu ifa edebilmesi için yeterli ve gerekli olup, vekalet verenin isteklerine aykırı düşecek sonuçlardan sorumlu değildir. Örneğin bir avukatın takip ettiği davanın müvekkil aleyhine sonuçlanmasıdır. Avukat gereken özen yükümlülüğünü göstermiş ve edimin ifasını gerçekleştirmiş ise ücrete hak kazanacağı bir çok yargı kararında vücut bulmuştur.
Vekalet sözleşmelerinde ücret, zorunlu bir unsur olarak ele alınamaz. Vekil bir işi ücretsiz olarak da görebilir. Türk Borçlar Kanunu 502/3 uyarınca ücret kararlaştırılmış ise veya işi veren kişinin, iş sonunda ücret ödeyeceğine yönelik bir teamülün olması nedeni ile vekil ücret talep edebilir. Avukatlar ise Avukatlık Kanunu uyarınca yaptıkları iş neticesinde ücrete hak kazanır. Vekalet veren haklı bir sebebe dayanmadan sözleşmeden dönerse, vekil ücrete hak kazanır. Vekil işi görmesi esnasında mücbir sebebe dayanarak sözleşmeden dönmek durumunda kalırsa, o ana kadar görülen işlerin ücretine hak kazanır.
